اهليت در جهان ايراني
سارا كريمان
قصه‌هاي خيال‌انگيز نمايشگاه منتخب آثار مرحوم محمدعلي ترقي‌جاه است كه به كوشش امير يگانه در گالري سهراب به نمايش درآمده است. در اين نمايشگاه سعي شده مجموعه كاملي از دوره‌هاي مختلف زندگي هنرمند در قالب 44 اثر با تكنيك‌هاي مختلف آب مركب، آكريليك روي مقوا، آكريليك روي بوم، مداد رنگي و غيره گردآوري شود. با بررسي تعداد نمايشگاه‌هاي اين هنرمند چه در دوران حيات و چه پس از درگذشت ناگهاني ايشان در مرداد ماه سال 1389 به كارنامه‌اي موفق و پرشكوه برمي‌خوريم، به گونه‌اي كه اين نمايشگاه حداقل پنجمين نمايشگاه انفرادي ترقي‌جاه پس از وفات است. همچنين نقاشي‌هاي ترقي‌جاه در دست‌كم بيست و پنج نمايشگاه گروهي بعد از سال 86 شركت داده شده‌اند. ترقي‌جاه ازجمله نقاشان خودآموخته محسوب مي‌شود كه شيدايي هنر او را به عرصه نقاشي كشاند. اولين درخشش ترقي‌جاه در سال 1346 رقم مي‌خورد. در اين سال او مدال طلاي مسابقه بين‌المللي هنر ايران را به دست مي‌آورد. توجه به اين نكته كه جريان نوگراي هنر ايران در ميانه دهه چهل يكي از دوران رونق و شيرين حيات خود را مي‌گذراند شايان توجه است. درنتيجه كسب اين مدال حاكي از كيفيت هنري آثار اوست. در سال 55 نخستين نمايشگاه انفرادي ترقي‌جاه در تهران برگزار مي‌شود و تنها دو سال بعد در آرت بازل سوييس شركت مي‌كند. زين پس دوره‌اي پركار براي ترقي‌جاه شروع مي‌شود. ظهور مكتب سقاخانه را در هنر ايران مي‌توان قرائتي ايراني از هنر مدرن به حساب آورد و ترقي‌جاه درك وسيعي از فرهنگ و ادبيات ايران داشت. اين درك را در عناصر تصويري و رنگ‌بندي كار او مي‌توان مشاهده كرد. انسان، كوه، روستا، اسب و خروس اجزاي تصويري نقاشي‌هاي ترقي‌جاه را مي‌سازد. همچنين استفاده از نوشته چه به صورت خطوط هنري چه مضمون روايي بخش‌هايي از آثار را در بر مي‌گيرد. استيمنت نمايشگاه قصه‌هاي خيال‌انگيز متن كوتاهي است از گفته‌هاي ترقي‌جاه. «اسبان در نقاشي‌هاي من آزاد از زمين مي‌تازند، همانند خروس‌ها، پيكره‌هاي انسان و كوه‌هايم. اين نمادي است از انديشه هميشگي منشاشان، بهشت، جايي كه آرامش و همنوايي و عشق است». پس مي‌توان آثار او را مروري بر اهليت ايراني دانست. چه اينكه اسب به عنوان سمبل نجابت يار هميشگي انسان در جهان ايراني است. مگر نه اينكه ايران سرزمين آريايي‌ها به معناي قومي نجيب است. اين نجابت و مهر بعدها در روايات مذهبي نيز عيان مي‌شود. از جمله معروف‌ترين آثار ترقي‌جاه تابلوي ذوالجناح است.
اسب‌هاي بي‌سر در اين اثر روايتي پراحساس از داستان اسب حضرت امام حسين(ع) است. همچنين خروس كه نام خود را از سروش، دانايي و هوشياري گرفته است تجسم زميني سيمرغ افسانه‌اي است. چرخش سيال اين عناصر بازگويي جهاني سرشار از هوشياري و صلح و مهرباني است كه كالبد فرهنگ، ادبيات و در نگاهي وسيع‌تر جانمايه اهليت ايراني را مي‌سازد. استفاده از زمينه خاكي و قهوه‌اي و به كاربري رنگ‌هاي قرمز و سياه و زرد و گهر بيانگر انديشه اقليمي در خلق جهان ايراني است. بي‌دليل نيست كه آثار او در كنار نقاشي‌هاي هنرمندان بلند آوازه جهان در شهرهاي بزرگي چون نيويورك، واشنگتن، شيكاگو، پاريس، لندن، زوريخ، ژنو، وين، توكيو، مكزيكوسيتي، تهران، فلورانس، ليسبون، مادريد، كازابلانكا و اشتوتگارت و پكن به نمايش در آمده‌اند. ترقي‌جاه را مي‌توان يكي از نمايندگان شايسته هنر ايران در جهان دانست و اين شايستگي از درك او از انديشه و جهان ايراني برمي‌آيد. نمايشگاه قصه‌هاي خيال‌انگيز از جمعه 20 بهمن ماه به مدت 10 روز در گالري سهراب واقع در خيابان سميه شماره 142 پذيراي علاقه‌مندان است.